Hoe fragiel is jouw organisatie?

‘Fipronilei’, ‘warmtezombie’ en ‘regenboogtaal’. Het einde van 2017 nadert en deze woorden zijn allemaal in aanmerking geweest voor het woord van het jaar. Als je mij vraagt het woord van het jaar in ‘ISO land’ te kiezen, dan kies ik voor het woord ‘risico’. Als consultant ben ik samen met mijn klanten het afgelopen jaar druk bezig geweest met omzettingen naar de nieuwe normen voor kwaliteit ISO 9001 en milieu 14001. Hierbij was het in kaart brengen van de risico’s en beheersmaatregelen één van de belangrijkste acties.

Een paar maanden terug kwam nog een nieuw woord op mijn pad: ‘antifragiel’. Dit is de titel van het boek van Nassim Nicholas Taleb waarin hij beschrijft hoe we om moeten gaan met hetgeen wat we niet begrijpen in een chaotische wereld. Taleb heeft een verfrissende kijk op risico’s. Hij vertaalt onder andere risico’s in drie verschillende systemen: fragiel, robuust en antifragiel. De drie systemen zijn toe te passen op alles wat in de loop van de tijd is veranderd: cultuur, revolutie, politieke systemen, technologische innovatie, economie, het overleven van bedrijven maar ook recepten en het bestaan van ons als mens op planeet aarde.

Het fragiele systeem, of de ‘fragilista’ is afhankelijk van het volgen van een exact geplande koers met zo weinig mogelijk verstoringen en fouten, want die zijn immers schadelijk. Taleb neemt het bankwezen in New York als fragiel systeem. Een fragiel proces binnen het menselijk lichaam is atrofie. Dit betekent letterlijk: zonder voeding. Bij atrofie verschrompelt het orgaan of weefsel doordat cellen afsterven. Dit wordt veroorzaakt door een tekort aan stoffen die cellen nodig hebben, wat komt door een tekort aan voeding.

Het robuuste systeem kan wel tegen een stootje. Dit systeem is veerkrachtig en absorbeert schokken maar is alsnog geen liefhebber van verstoringen en fouten. Het menselijk lichaam is zo’n robuust systeem. Als mens zijn we geen liefhebber van een verkoudheid maar we kunnen ons relatief snel herstellen. Ook na een zware training herstelt ons lichaam zich door slaap en voeding.

Het antifragiele systeem wordt sterker van verstoringen en veranderingen in de omgeving. Dit systeem staat positief tegenover fouten. Elke fout levert namelijk informatie op over wat niet werkt en is hiermee dus waardevol. Denk aan Silicon Valley met uitspraken als ‘fail fast, fail often’ en ‘be foolish’. Antifragiliteit komt ook voor in het menselijk lichaam. Neem bijvoorbeeld hormesis. Dit is het fenomeen dat een stof die in hoge dosis schadelijk is voor een systeem, bij een lage dosis positieve effecten kan hebben. Een voorbeeld hiervan zijn inentingen.

Het is geen realistisch doel om als organisatie meteen antifragiel te worden, maar je zou je eens kunnen nagaan hoe je robuuster of veerkrachtiger kunt worden. Hoe zorg jij ervoor dat je minder kwetsbaar – en dus minder fragiel – bent voor gebeurtenissen en veranderingen waar je zelf geen invloed op hebt? Misschien heb je in het kader van de ISO certificatie je risico’s en beheersmaatregelen al in kaart gebracht.

Als moderne mens blijven we graag binnen onze ‘comfort zone’. We leunen op ons zoogdierenbrein en worden gestuurd door ons gevoel, emoties en sociale aspecten. Negatieve prikkels proberen we te vermijden en een fout maken willen we al helemaal niet. We plannen vooruit, maar zijn enorm kwetsbaar wanneer er iets onverwachts gebeurt en alles niet meer volgens de planning verloopt. Dit gedrag van de mens is net als antifragiliteit ook toe te passen op organisaties en organisatiestructuren.

Antifragiliteit kan ons helpen. Door buiten onze ‘comfort zone’ te stappen leren we anders naar de werkelijkheid kijken. Hierdoor kunnen we constructief reageren op het onverwachte en worden we misschien wel minder fragiel.

Dus, wat ga jij doen tijdens de kerstvakantie?